Wat zou je doen? vraagt Paskal van de Zeeuwse band BLØF in het gelijknamige lied uit 1998. Wat zou je doen?, recent smeekte ik een zaal vol leidinggevenden van een welzijnsorganisatie die vraag nooit te stellen. Simpelweg omdat het antwoord veel te vaak begint met: ‘Uhhh, ik zou proberen…..’ en als er één werkwoord géén werkwoord is, is het wel proberen. Het is vlees nog vis en geen mens komt er van in beweging. Ik ben er allergisch voor.
Paskal, die bluffer, vraagt het wel vijftien keer! Hij schetst een aantal bizarre situaties waarin we deze keuze moeten maken. Zoals: ‘Als ik hier weer voor je stond’ of :‘Als ik met mijn vingers door je haar zou gaan’, of nog gekker: ‘Als ik met mijn mond dicht bij de jouwe kwam’. Hierna beperkt hij onze keuzevrijheid aanzienlijk. Kennelijk om te voorkomen dat we antwoorden met: ‘Direct oprotten s.v.p.!’, ‘Hé vriend, opzouten! Ik ben net naar de kapper geweest’ of: ‘Je ruikt behoorlijk uit je straatje’, geeft Paskal ons, heel clever, zes mogelijkheden. We kunnen lachen, schelden, vloeken, janken, net doen alsof we de persoon in kwestie niet meer kennen of hem een klootzak!!!! noemen. Het bevreemdt mij niet dat vooral vrouwelijke BLØF-fans spontaan voor de laatste optie kiezen.
Helaas. Leuk lied, aardige band, sympathieke vent die kale, maar je reinste flauwekul! Pure bluf. Alsof wij van te voren kunnen bepalen hoe we in een emotionele situatie reageren. Dat kunnen we niet!
Zo zit ons brein niet in elkaar. De daad holt in dit soort gevallen ver voor de rede uit. Anders geformuleerd: gedrag komt voor de gedachte. MRI-scans leveren het onomstotelijke bewijs dat hersenactiviteit die duidt op een actie, geruime tijd plaatsvindt voordat we beseffen wat we gaan doen. Wel zo’n 0,3 seconde en dat is met de snelheid van die superprocessor daar boven echt héél lang. De heren B.Libet, C.A.Gleason, E.W.Wright en D.K.Pearl hebben hier reeds in 1983 uitgebreid onderzoek naar verricht, lees maar: ‘Time of conscious intention to act in relation to onset of cerebral activity (readiness-potential): the unconscious initiation of a freely voluntary act” Brain 106, 623-642
Bewust worden van wat we gaan doen én het ook nog zeggen, dat duurt echt even. Zeker als er geen druk op de ketel staat. Maar leukerd Paskal creëert juist extra spanning met zijn Nou?! Nou?! Nou?! En in stress-situaties, als die gek opeens ‘Samen naast je voor de spiegel staat’ (brrrrr…..) is jouw stimuli-respons-reactie ongeveer gelijk aan de bekende vinger op de hete kachel. Voordat Paskal met zijn ogen kan knipperen is je vlucht-, vecht- of bevriesreactie al daar. Ben je de straat opgerend? Zingt Paskalletje voortaan met de stem van Kate Bush? Oeps, moet jij door hem gereanimeerd worden middels mond-op-mond? Hoe dichtbij wilde hij zijn mond ook alweer bij de jouwe hebben?
Maar er is een oplossing voor die onhandelbare fractie van een seconde. Even geduld. Over 14 dagen kom ik in een licht pikant blog, over dames die zich liggende plegen staande te houden, met een muzikale uitweg. Want aan de wetenschap dat ons brein 0,3 seconden nodig heeft alleen, heb je beroerd weinig. Het gaat erom hoe je er mee omgaat en dat kan ik mensen aanleren.
Alhoewel? Al mijn podiumtips aan organisaties ten spijt, liep ik zelf laatst een blauw oog op toen een duidelijk klutsloze man op agressieve toon tegen me zei: ‘Hé! Jij bent toch die bijdehand die alles weet van het Nederlandstalige lied? Oké, noem mij binnen een minuut de namen van minstens tien Nederlandstalige bands, anders sla ik je voor je bek. Nou?! Nou?!’
Ik kwam niet verder dan het stamelen van BLØF, Doe Maar……….